Tarihi M.Ö. 10.000’lere dayanan antik içki bira, insanlığın yaşadığı neredeyse tüm kırılmalara şahitlik etmiş. Hastalıklar, savaşlar, karnavallar, zaferler, törenler ve çok daha fazlası. Tüm toplumlarda kendisine bir yer bulan bira, kültürün temel özelliklerini alarak yeniden biçimlenmiş. Bu da zaman içerisinde farklı bira kültürlerini ve çeşitlerini doğurmuş. Gelin birlikte biranın tarihi serüvenine doğru yol alalım. Bira tarihi boyunca bira hangi topraklarda hangi amaçlara hizmet etmiş?
Çağlar Boyu Bira
Geçmişten günümüze pek çok amaçla kullanılan bira, yerli toplumlarda içecekten çok yiyecek olarak kabul ediliyor. Günlük kalori ihtiyacının büyük bir kısmını karşılayan alkollü içecek ekmekten daha fazla protein, vitamin ve mineral içeriyor. Çağlardan beri günlük aktivitelerden törenlere kadar çeşitli aktivitelere hizmet eden bira, misafirperverliği ve sosyal ilişkileri güçlendirmek için bir araç olarak kullanılıyor. Bu sayede bira üretimi ve tüketimi de bira tarihi boyunca pek çok kültürel eylemle birlikte vücut buluyor. Hatta tarihin bazı noktalarında biranın toplumlar için statü ve zenginlik belirtisi olarak görüldüğü de biliniyor.
Bira Tarihi: İnka İmparatorluğu ve Mısır Birası
Amerika’nın en büyük imparatorluğu olan İnka, 1438 yılında kuruldu. Güney Amerika boyunca uzanan And Dağları’nın Cuzco şehrinde yaşayan kabileler, işgallerle genişleyerek yayıldı ve bölgenin en varlıklı imparatorluğu olan İnka İmparatorluğu’nu oluşturdu. Hiyerarşik bir düzene sahip olan İnkalar, çok tanrılı dini inanca sahipti. Bu nedenle ekim ve hasat dönemlerinde düzenlenen dini kutlamalarda çeşitli ritüeller gerçekleştiriliyordu. Hem siyasi hem de dini bir başkent olan Cuzco şehrinin ev sahipliği yaptığı törenlerde İnkalar tanrılarını onurlandırmak için sunaklara ‘’chicha’’ adını verdikleri mısır birasını döküyordu. İnka toplumunda paylaşımı sembolize eden bira, halkın rütbesine göre dağıtılıyordu. Cusco şenliklerinde halka bira sunan İnka hükümdarları bunu yazılı olmayan bir anlaşma olarak kullanıyordu. Kısaca İnka toplumunda bira, itaat için görünmez bir anahtardı. İnkalar için ekonomik, siyasi ve dini bir metafor olan bira, bugün hala Chicha adıyla üretilmeye devam ediyor.
Bir Para Birimi Olarak Bira: Tarahumara/Rarámuri Kabilesi
Tesgüino adı verilen yerli zanaat birası, Aztek halkı Tarahumaralılar (Rarámuri) tarafından üretiliyordu. Halk tarafından kutsal olarak kabul edilen bira, toplum için oldukça önemliydi. Araştırmacı ve antropolog John Kennedy’e göre Rarámuri halkından her bir birey yılın ortalama 100 gününü birayla geçiriyordu. Yerel bir Meksika lehçesi olan Nahuatl dilinden gelen tesgüino kelimesinin anlamı ise ‘kalp atışı’. Her yıl Paskalya haftasında toplanana Rarámuri halkı, tesgüino birasından içerek kötü ruhlardan uzaklaşıyordu. Sarhoşlukla gelen çocuksu davranışlar onlar için saflık ve iyilik anlamlarına geliyordu. Ritüellerde ilk basamak tanrıların onayını almak için biranın etkili bir adama sunulmasıydı. Lider tarafından tadılan bira daha sonra kademelere göre halkla buluşurdu. Rarámuri halkında bira öyle kıymetliydi ki bir dönem para birimi olarak da kullanılıyordu. Ayrıca yağmur yağdırmak ve bereketi arttırmak gibi ritüellerin de bir parçasıydı. Biraya batırılmış haclarla yeni doğan bebeklerin kutsanması da kabilede uygulanan yaygın geleneklerden biri.
Mısır İmparatorluğu ve Tarihin En Eski Bira Fabrikası
Mısır’ın Suhac şehrinde yapılan arkeolojik kazılarda 5 bin 100 yıllık bir tarihe sahip olan dünyanın en eski bira fabrikası bulundu. Abydos bölgesinde bulunan fabrikanın 22 bin 400 litrelik üretim kapasitesine sahip olduğu öne sürülüyor. M.Ö. 3100’de Kral Narmer döneminde inşa edildiği düşünülen fabrikada kırktan fazla kilden yapılmış kaba ulaşıldığı da söyleniyor. Eski Mısır medeniyeti tarafından birçok bira çeşidinin üretildiği biliniyor. Bira Mısır topraklarında çeşitliliğinin yanı sıra kullanım amaçlarıyla da oldukça yaygındı. Para olarak kabul edilen bira, Mısırlı işçilere ödeme yapmak amacıyla kullanılıyordu. Biranın dini ritüellerle de bağlantısı bulunuyordu. Bira dolu kaplar, firavunların sonraki yaşamlarında içmesi için oda mezarlara yerleştiriliyordu. Biranın Mısır halkındaki bir diğer önemli görevi ise tedavi işleviydi. Diş etlerini ve kemikleri güçlendirmek, bağırsak hastalıklarını iyileştirmek ve yaralara pansuman yapmak gibi pek çok amaca hizmet ediyordu.
Etiyopya Gamo Halkında Bira Üretimi
Çağdaş yerel halklar arasında yer alan Gamolular, Etiyopya’nın güney kesiminde yaşıyor. 40’tan fazla topluluktan oluşan Gamo halkı, geçimini dokumacılık yaparak ya da bölgede yetişen tropikal meyveleri satarak sağlıyor. Aynı zamanda bölgede 65’ten fazla arpa çeşidi, 12’den fazla buğday çeşidi ve 100’den fazla muz çeşidi yetişiyor. Tüm bu çeşitlilik, katı bir hiyerarşik düzene sahip olan Gamo halkı için bira üretimini de bir statü haline getirmiş. Yani halkın sadece varlıklı kesimi bira üretimi ve tüketimi yapabiliyor. Kast sistemini takip eden Gamo halkında zanaat ile uğraşan çiftler üst kast sınıfında yer alıyor. Bu nedenle Gamo toplumunda bira lüks bir yiyecek olarak kabul ediliyor. Toplum tarafından kutsal kabul edilen içki, birtakım ritüellerde de kullanılıyor. Yaşlıların topluma doğurganlık kazandırması için toprağa bira dökmesi atalarını beslemelerini sembolize ediyor. Lidere muz birası sunmak, işçilere bira ile ödeme yapmak ya da düğün hediyesi olarak bir kavanoz bira vermek Gamo halkında yaşayan bira geleneklerden sadece bazıları.
Bira Tarihi ve Modern Toplumlarda Bira Kültürü
Yüzyıllardır üretilen bira, geçmişten günümüze yaşayan toplumların favori alkollü içeceği olmaya devam ediyor. Farklı kültürleri ve yaşam alanlarını bir araya getiren bira, birçok ülkenin mutfağında yeniden yorumlanarak tüketime sunuluyor. Bu ülkeler arasında en popüleri ise hiç kuşkusuz Almanya. Oktoberfest ile bira konusunda global bir tanınırlık kazanan Almanya, bira üretiminde ilk sıralarda yer alıyor. Bira üretiminde oldukça hassas olan Almanlar üretimlerini Alman Saflık Yasası’na bağlı kalarak gerçekleştiriyor. Belçika da tıpkı Almanya gibi yerel biralarıyla ün salmış bir ülke. Dünyanın dört bir yanına dağıtılan Belçika biraları oldukça köklü bir geçmişe sahip. Trappist manastırlarında sadece dini amaçlarla üretilen Belçika biraları, ilk başlarda sadece rahipler tarafından tüketilebiliyordu. Bu dini gelenek zaman içerisinde ekonomik bir boyut kazanmış ve yeni bir bira kültürünü doğurmuş.
Dünyada kişi başına düşen bira tüketiminin en fazla olduğu ülke olan Çek Cumhuriyeti de bira tüketimi konusunda söz hakkına sahip. Pilsner, Budweiser ve Bernard gibi ünlü bira markalarına sahip olan ülkede bira satışları kiloyla gerçekleştiriliyor. Her şehrin kendisine özgü birasının bulunduğu Çekya’da her köşede bir pub ya da bar bulmanız mümkün. Pub demişken, kendisine özgü bira kültürüne sahip olan bir diğer ülkeyse İngiltere. Yerel bira tarifleri ve dünyaca ünlü bira markalarıyla kendisini kanıtlayan İngiltere bira endüstrisi, ülke sınırları içerisinde sosyalleşmek için bir araç sadece. Farklı biralar deneyimlemeyi ve halkın içerisine karışmayı sevenlerdensiniz İngiliz publarını deneyimlemeyi listenize mutlaka ekleyin.
Tüm bu anlattıklarımızdan sonra bira kültürünün derinlerine inmek için bir seyahat planı yapmaya başlamış olabilirsiniz. Yolculukta ihtiyacınız olabilecek birkaç öneri için mağazamıza göz atmayı unutmayın!