Sade kahve, bitter çikolata, hardal, küflü peynir… Bunları neden çocukluğumuzda sevmezken, ilerleyen süreçte daha sık tercih etmeye başlarız? Bugün konumuz edinilmiş zevkler, yani acquired taste. Edinilmiş zevk nedir?
Edinilmiş Zevk ve Acquired Taste
Acquired taste, sıklıkla ‘edinilmiş zevk’ veya ‘edinilmiş tat’ diye çevriliyor. Burada taste derken kastımız lezzet bileşeni olan bir tattan ziyade, alınan bir zevk olduğu için ‘edinilmiş zevk’ şeklinde bir kullanımı daha doğru buluyorum.
Edinilmiş Zevk Nedir?
Edinilmiş zevk, veya acquired taste, ilk başta zevk almadığımız ancak zaman içerisinde hoşumuza giden şeyleri tanımlamak için kullandığımız bir terim. Örneğin şeker, çocukken bile daha ilk anda hoşumuza giderken; hardal bize hitap etmeye yıllar geçtikçe başlıyor.
Edineceğimiz zevklerden ilk aşamada hoşlanmamamızın çeşitli sebepleri olabilir. Yoğun bir koku veya tat, farklı bir doku, konvansiyonel olarak çekici olmayan bir görüntü veya kültürel sebepler (böcek yemek gibi) bu maddeleri edinilmiş zevk kılabilir. Çünkü çok basit şekilde düşününce, yoğun kokulu bir peynir veya tuhaf bir doku küflenmiş, fazla ekşi ham, fazla bitter ise zehirli olabilir. Bunlar içgüdüsel olarak anlık vardığımız yargılarımız.
Bir zevki edinmemiz ise, tamamen zaman içinde gerçekleşen doğal bir süreç olabileceği gibi bile isteye çıktığımız bir yolculuk da olabilir.
Acı ve ekşi, bizim için uç tatlar. Yaş ile damağımız geliştikçe, bu tatları takdir etmeyi öğreniyoruz. Ancak mesela supertasterlar, hayatları boyunca ekstrem tatlara daha hassas olabiliyorlar.
Evet supertaster diye bir kategori var. İlk başta kulağa harika bir şeymiş gibi gelse de, bu kategorideki insanların tat alma duyusu fazla hassas. Dolayısıyla hayatları boyunca daha sakin lezzetleri tercih ediyor, uç tatlardan epey rahatsız oluyorlar. Sanılanın aksine, içki uzmanları da genelde supertaster olmayan, sıradan tat alan insanlardan çıkıyor. Zira biz sıradan tat alıcılar; bira, viski, şarap, kahve gibi tatlardan çok daha rahat bir şekilde keyif alabiliyoruz.
Damağımız geliştiği gibi, zaman içerisinde yeni tatlara psikolojik olarak daha açık bir hale de gelebiliriz. Benzer şekilde, kötü çağrışımları olan lezzetleri de zaman içerisinde daha güzel deneyimler ile eşleştirebiliriz.
Doğal bir sürecin aksine, bir zevki edinmeye kendimizi ite de biliriz. Örneğin hiç sade kahve içemeyen bir barista, sektörde geçirdiği iki yılın sonunda espressodan keyif almaya başlayabilir. Veya ‘acı biralardan’ hoşlanmayan bir bira meraklısı, bir süre sonra azılı bir IPA fanatiği olabilir. (Her kişniş yediğinizde sabun yutmuşsunuz ve birazdan zehirlenecekmişsiniz gibi geliyorsa, siz de benim yaptığım gibi kişniş yiye yiye sevmeyi öğrenebilirsiniz.)
Edinilmiş Zevk ve Biralar
Edinilmiş zevk, özellikle içkiden bahsederken sıkça konuştuğumuz bir konu. Daha yoğun lezzetli veya IPA gibi bitter biralar, birçok bira sever için başlangıçta zor lezzetler olabilir. Ancak bunları damağımız için bir gelişim fırsatı olarak ele alıp, yolculuğun sonunda zevk alabildiğimiz bira kataloğunu iyice genişletmek çok kıymetli. Düşünsenize, önünüze geniş bir craft menüsü geliyor ve biraların tamamı sizin bebekleriniz…
Yazar: BERK FİDAN